Сұрақтар және жауаптар

Еуразиялық экономикалық одақ – халықаралық құқық субъектілігіне ие және Беларусь, Қазақстан және Ресей мемлекеттері басшыларының 2014 жылғы 29 мамырда Астанада қол қойған Еуразиялық экономикалық одақ туралы шартпен құрылған өңірлік экономикалық интеграцияның халықаралық ұйымы.

ЕАЭО-да тауарлардың, қызметтер көрсетудің, капитал мен жұмыс күшінің еркін қозғалысы, Шартпен және Одақ шеңберіндегі халықаралық шарттармен айқындалған экономика салаларында үйлестірілген, келісілген немесе бірыңғай саясат жүргізу қамтамасыз етіледі.

Одақ өз қызметін мынадай қағидаттар негізінде жүзеге асырады:

– мүше мемлекеттердің егемендік теңдігі мен олардың аумақтық тұтастығы қағидаттарын қоса алғанда, халықаралық құқықтың жалпыға бірдей танылған қағидаттарын құрметтеу;

– мүше мемлекеттердің саяси құрылымының ерекшеліктерін құрметтеу;

– Тараптардың өзара тиімді ынтымақтастығын, тең құқылығын және ұлттық мүдделерінің ескерілуін қамтамасыз ету;

– нарықтық экономика және адал бәсекелестік қағидаттарын сақтау;

– өтпелі кезеңдер аяқталғаннан кейін кеден одағының алып қоюсыз және шектеусіз жұмыс істеуі.

Одақтың негізгі мақсаттары:

– мүше мемлекеттер халқының өмір сүру деңгейін арттыру мүддесіне орай олардың экономикаларының тұрақты дамуы үшін жағдайлар жасау;

– Одақ шеңберінде тауарлардың, қызметтер көрсетудің, капиталдың және еңбек ресурстарының бірыңғай нарығын қалыптастыруға ұмтылу;

– жаһандық экономика жағдайында ұлттық экономикаларды жан-жақты жаңғырту, кооперациялау және олардың бәсекеге қабілеттілігін арттыру болып табылады.

Мемлекеттердің Еуразиялық одағын құру идеясын Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев 1994 жылғы 29 наурызда М.В.Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университетінде сөз сөйлеген кезінде тұңғыш рет ұсынды. Бұл идеяның негізіне Қазақстан басшысы әзірлеген жаңа тәуелсіз мемлекеттердің сапалық тұрғыдағы жаңа, прагматикалық және өзара тиімді экономикалық негіздегі интеграциясының кең көлемді жобасы арқау болған.

Жаңалығы Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығын одан әрі жетілдірумен қатар келісілген экономикалық саясатты қалыптастырудан және бірлескен стратегиялық даму бағдарламаларын қабылдау мақсатын көздейтін жаңа интеграциялық құрылым құрудан тұрады. Еуразиялық одақта интеграцияны, жобаға сәйкес, жаңа интеграциялық бірлестіктің неғұрлым айқын және өрістетілген институционалдық құрылымы және оның экономиканың негізгі секторларындағы, сондай-ақ саясат, қорғаныс, құқық, экология, мәдениет, білім беру салаларындағы реттеу өкілеттіктері қамтамасыз етті.

Нұрсұлтан Назарбаевтың Еуразиялық бастамасы бірден қабылданып, қолдау таба қойған жоқ – себебі, бір жағынан, ұлттық тәуелсіздікті және егемендікті нығайту, екінші жағынан, экономикалық ынтымақтастықты дамыту мәселелері сол кезде іс жүзінде қарама-қарсы қойылған еді.

Бірте-бірте интеграцияның табысы көбіне ұлттық мүдделердің басымдықтарын, ұлтық тәуелсіздікті және егемендікті танумен қамтамасыз етілетіні туралы түсінік қалыптасты, ал интеграцияның өзі экономикалық өсудің «тетігі» және посткеңестік мемлекеттердің саяси «межеленуінің» орын алуы арқасында қалыптасқан жаңа мүмкіндіктерді толыққанды іске асыру үшін қажетті жағдай ретінде қабылдана бастады.

Мыналар:

Жоғары Еуразиялық экономикалық кеңес;

Еуразиялық үкіметаралық кеңес;

Еуразиялық экономикалық комиссия;

Еуразиялық экономикалық одақтың Соты Еуразиялық экономикалық одақтың органдары болып табылады.

Жоғары Еуразиялық экономикалық кеңес (Жоғары кеңес, ЖЕЭК) Одаққа мүше мемлекеттердің басшыларынан тұратын Одақтың жоғары органы болып табылады. Жоғары кеңес Одақ қызметінің қағидаттық мәселелерін қарайды, интеграцияны дамыту стратегиясын, бағыттары мен перспективаларын айқындайды және Одақтың мақсаттарын іске асыруға бағытталған шешімдер қабылдайды.

Жоғары Еуразиялық экономикалық кеңестің шешімдері және өкімдері консенсуспен қабылданады. Мүше мемлекеттер Жоғары кеңестің шешімдерін өз ұлттық заңнамасында көзделген тәртіппен орындауға тиіс.

Жоғары кеңестің отырыстары жылына кемінде 1 рет өткізіледі. Одақ қызметінің кейінге қалдыруға болмайтын мәселелерін шешу үшін кез келген мүше мемлекеттің немесе Жоғары кеңес Төрағасының бастамасы бойынша Жоғары кеңестің кезектен тыс отырыстары шақырылуы мүмкін.

Еуразиялық үкіметаралық кеңес (Үкіметаралық кеңес) Одақтың мүше мемлекеттер үкіметтерінің басшыларынан тұратын органы болып табылады. Үкіметаралық кеңес Еуразиялық экономикалық одақ туралы шартты, Одақ шеңберіндегі халықаралық шарттарды және Жоғары кеңестің шешімдерін іске асыруды және орындалуын бақылауды қамтамасыз етеді; Комиссия Кеңесінің ұсынысы бойынша консенсусқа қол жеткізілмеген мәселелерді қарайды; Комиссияға тапсырмалар береді; сондай-ақ ЕАЭО туралы шартта және Одақ шеңберіндегі халықаралық шарттарда көзделген өзге өкілеттіктерді жүзеге асырады. Еуразиялық үкіметаралық кеңестің шешімдері және өкімдері консенсуспен қабылданады және мүше мемлекеттердің өз ұлттық заңнамасында көзделген тәртіппен орындалуы тиіс.

Үкіметаралық кеңестің отырысы қажет болуына қарай, бірақ кемінде жылына 2 рет өткізіледі. Одақ қызметінің кейінге қалдыруға болмайтын мәселелерін шешу үшін кез келген мүше мемлекеттің немесе Үкіметаралық кеңес Төрағасының бастамасы бойынша Үкіметаралық кеңестің кезектен тыс отырыстары шақырылуы мүмкін.

Еуразиялық экономикалық комиссия Одақтың тұрақты жұмыс істейтін реттеуші органы болып табылады. Комиссия Кеңестен және Алқадан тұрады. Комиссия нормативтік-құқықтық сипатқа ие және мүше мемлекеттер үшін міндетті шешімдерді, ұйымдастырушылық-өкімдік сипатқа ие өкімдерді және міндетті сипатқа ие емес ұсынымдарды қабылдайды. Комиссияның шешімдері Одақ құқығына кіреді және мүше мемлекеттердің аумақтарында тікелей қолдануға жатады.

Еуразиялық экономикалық комиссия Кеңесінің шешімдері, өкімдері және ұсынымдары консенсуспен қабылданады. ЕЭК Алқасының шешімдері, өкімдері және ұсынымдары айқын басым көпшілік дауыспен (Алқа мүшелерінің жалпы санының 2/3 дауысы) немесе консенсуспен (тізбесін ЖЕЭК айқындайтын әсер ететін мәселелер бойынша) қабылданады.

Комиссия Мәскеуде орналасқан.

Еуразиялық экономикалық одақтың Соты Еуразиялық экономикалық одақтың тұрақты жұмыс істейтін сот органы болып табылады.

Сот қызметінің мақсаты мүше мемлекеттер мен Одақ органдарының Еуразиялық экономикалық одақ туралы шартты, Одақ шеңберіндегі халықаралық шарттарды, Одақтың үшінші тараппен халықаралық шарттарын және Одақ органдарының шешімдерін біркелкі қолдануын қамтамасыз ету болып табылады. Сот мүше мемлекеттің не шаруашылық жүргізуші субъектінің өтініші бойынша ЕАЭО туралы шартты, Одақ шеңберіндегі халықаралық шарттарды және (немесе) Одақ органдарының шешімдерін іске асыру мәселелері бойынша туындайтын дауларды қарайды. Мүше мемлекеттің арызы бойынша дауларды қарау нәтижелері бойынша Сот дау тараптарының орындауы үшін міндетті болып табылатын шешім шығарады. Шаруашылық жүргізуші субъектінің арызы бойынша дауларды қарау нәтижелері бойынша Сот Комиссияның орындауы үшін міндетті болып табылатын шешім шығарады.

Сот құрамына әрбір мүше мемлекеттен Жоғары Еуразиялық экономикалық кеңес мүше мемлекеттердің ұсынысы бойынша лауазымға тоғыз жыл мерзімге тағайындайтын екі судья кіреді. Сот істерді Соттың Үлкен алқасының, Сот Алқасының және Соттың Аппеляциялық палатасының құрамында қарайды.

ЕАЭО Соты Минскіде орналасқан.

Одақ шеңберіндегі халықаралық шарттар, үшінші тараппен халықаралық шарттар және Одақ органдарының шешімдері Үкіметаралық кеңес белгілеген тәртіппен Одақтың Интернет желісіндегі ресми сайтында ресми жариялануға жатады.

Одақ органдары аталған шешім қабылдануы жоспарланып отырған күнге дейін кемінде күнтізбелік 30 күн бұрын шешім жобаларының Одақтың Интернет желісіндегі ресми сайтында алдын ала жариялануын қамтамасыз етеді. Одақ органдарының жедел ден қоюды талап ететін айрықша жағдайларда қабылданатын шешімдерінің жобалары өзге мерзімдерде жариялануы мүмкін. Мүдделі тұлғалар осы органға өз түсіндірмелері мен ұсыныстарын бере алады.

Бұдан басқа, Комиссия шешімдерін қабылдаудың транспаренттілігін қамтамасыз ету мақсатында, Комиссияның кәсіпкерлік қызметті жүргізу шарттарына әсер етуі мүмкін шешімдері осындай шешімдер жобаларының реттеуші әсерін бағалауды жүргізу ескеріле отырып қабылданатындығы көзделген.

Одақ органдарының қызметін қаржыландыру Одақ бюджеті туралы ережеде айқындалған тәртіппен қалыптастырылатын Одақ бюджетінің қаражаты есебінен жүзеге асырылады. Одақ бюджеті мүше мемлекеттердің үлестік жарналары есебінен ресейлік рубльмен қалыптастырылады. Еуразиялық экономикалық одақтың бюджеті туралы ережені, сондай-ақ Одақ бюджетін және оның орындалуы туралы есепті Жоғары Еуразиялық экономикалық кеңес бекітеді. Ол мүше мемлекеттердің Одақ бюджетіне үлестік жарналарының мөлшерін (шкаласын) де айқындайды.

ЕАЭО туралы шарт – мемлекет басшылары 2014 жылғы 29 мамырда Астанада қол қойған, соның шеңберінде тауарлардың, қызметтер көрсетудің, капитал мен жұмыс күшінің еркін қозғалысы, аталған Шартта және Одақ шеңберіндегі халықаралық шарттарда айқындалған экономика салаларында үйлестірілген, келісілген немесе бірыңғай саясат жүргізу қамтамасыз етілетін, Еуразиялық экономикалық одақты құратын, Беларусь Республикасы, Қазақстан Республикасы және Ресей Федерациясы арасындағы халықаралық шарт. ЕАЭО туралы шарт алып қоюды және өзге де шектеулерді қысқартуды, соның ішінде тосқауылдарды, кәсіпкерлік қызмет субъектілерінің мүше мемлекеттердің нарығына өзара қолжетімділігін көздейтін ережелерді қамтиды. Нормаларына өзекті сипат берілген және ДСҰ қағидаларына сәйкес келтірілген Кеден одағының және Бірыңғай экономикалық кеңістіктің шарттық-құқықтық базасы ЕАЭО туралы шарттың негізіне алынған.

ЕАЭО туралы шарт 4 бөліктен, 28 бөлімнен, 118 баптан, сондай-ақ 33 қосымшадан тұрады.

Жалпы, құжатты екі бөлікке бөлуге болады.

Бірінші бөлікте, институционалдық бөлікте, Еуразиялық интеграцияның стратегиялық мақсаттары мен міндеттері баяндалған, халықаралық ұйым ретінде Одақтың құқықтық мәртебесі айқындалған, Одақтың негізгі қағидаттары, мақсаты, құзыреті және құқығы қалыптастырылған, Одақ органдарының жүйесі, олардың құзыреттері, қалыптасу және жұмыс тәртібі белгіленген, сондай-ақ Одақтың бюджеті туралы ережелер жазылған.

Екінші бөлікте, функционалдық (экономикалық) бөлігінде, экономикалық өзара іс-қимыл механизмдері регламенттеледі, сондай-ақ интеграцияның салалық бағыттары бойынша міндеттемелер белгіленген. Соның ішінде бірыңғай сауда саясаты және техникалық реттеу саласындағы саясат, келісілген макроэкономикалық және валюталық саясат, көлік және энергетика саласындағы үйлестірілген (келісілген) саясат, келісілген (үйлестірілген) агроөнеркәсіптік саясат, өнеркәсіп саласындағы және еңбек көші-қоны саласындағы ынтымақтастық, тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы келісілген саясат бар.

Еуразиялық экономикалық одақ оның мақсаттары мен қағидаттарын бөлісетін кез келген мемлекеттің мүше мемлекеттермен келісілген шарттарда кіруі үшін ашық.

Одаққа кіруге кандидат мемлекет мәртебесін алу үшін мүдделі мемлекет Жоғары Еуразиялық экономикалық кеңес Төрағасының атына тиісті өтініш жолдайды.

Мемлекетке Одаққа кіруге кандидат мемлекет мәртебесін беру туралы шешімді Жоғары Еуразиялық экономикалық кеңес консенсуспен қабылдайды.

Еуразиялық экономикалық комиссия (Комиссия) – бұл Одақтың тұрақты жұмыс істейтін реттеуші органы. Комиссия Кеңестен және Алқадан тұрады.

Комиссияның негізгі міндеттері Одақтың жұмыс істеу және даму жағдайларын қамтамасыз ету, сондай-ақ экономикалық интеграция саласында ұсыныстар әзірлеу болып табылады.

Комиссия өз қызметін:

– өзара пайданы, тең құқықтылықты және мүше мемлекеттердің ұлттық мүдделерін есепке алуды қамтамасыз ету;

– қабылданатын шешімдердің экономикалық негізділігі;

– ашықтық, жариялылық және объективтілік қағидаттары негізінде жүзеге асырады.

Комиссияның өкілеттіктері ЕАЭО туралы шартта және Одақ шеңберіндегі басқа да халықаралық шарттарда көзделген және мынадай салаларға қолданылады:

1) кедендік-тарифтік және тарифтік емес реттеу;

2) кедендік реттеу;

3) техникалық реттеу;

4) санитариялық, ветеринариялық-санитариялық және карантиндік фитосанитариялық шаралар;

5) кедендік әкелу баждарын есепке жатқызу және бөлу;

6) үшінші тараптарға қатысты сауда режимдерін белгілеу;

7) сыртқы және өзара сауда статистикасы;

8) макроэкономикалық саясат;

9) бәсекелестік саясат;

10) өнеркәсіптік және ауылшаруашылық субсидиялары;

11) энергетикалық саясат;

12) табиғи монополиялар;

13) мемлекеттік және (немесе) муниципалдық сатып алу;

14) қызметтер көрсетудің өзара саудасы және инвестициялар;

15) көлік және тасымалдар;

16) валюталық саясат;

17) зияткерлік меншік;

18) еңбек көші-қоны;

19) қаржы нарықтары (банк саласы, сақтандыру саласы, валюта нарығы, бағалы қағаздар нарығы);

20) Шартта және Одақ шеңберіндегі халықаралық шарттарда айқындалған өзге де салалар.

Тамғалар өндірушілерге тегін ұсынылмайды. RFID-тамғаларды енгізу құны 15 рубльден 22 рубльге дейін құрайды. Бұл автобуста жол жүру билетінің құнынан төмен. Тауардың түпкі құнына тамғаларды енгізу елеулі ықпал етпейді. Алайда, контрабандалық өнімнен және сапасыз тауар жеткізетін «сұрқай өндірушілерден» қорғайды.

ЕАЭО туралы шартқа сәйкес Одақтың техрегламенттерінде белгіленген талаптарға сәйкестікті бағалау бойынша жұмыстарды ЕАЭО сәйкестікті бағалау бойынша органдарының бірыңғай тізбесіне енгізілген сертификаттау жөніндегі органдар, сынақ зертханалары жүзеге асырады.

ЕАЭО-да техникалық реттеу бойынша мәселелерге жауаптар мына жерде:

https://portal.eaeunion.org/sites/odata/_layouts/15/Portal.EEC.Registry.UI/RegistryPstrQA.aspx

Жаңа норма ЕАЭО-ға жаңадан әкелінетін немесе онда шығарылатын автоға ғана қолданылады. Одақтың жолдарымен 2017 жылғы 1 қаңтарға дейін «қауіп түймешесінсіз» жүрген, пайдаланылған шетелдік маркалар ешбір өзгеріссіз пайдаланылатын болады. Оның басымдығы – Одақ азаматтарының денсаулығы мен қауіпсіздігі. Осыған ұқсас талап 2018 жылғы сәуірден бастап ЕО-да да енгізіледі. Көптеген әлемдік брендтер қазірдің өзінде өз автоларына шұғыл қызметтерді шақыруға арналған жабдықты орнатты.

Ресей міндетті медициналық сақтандыру федералдық қорына міндетті медициналық сақтандыруға сақтандыру жарналарын жұмыс берушілер төлейді.

Құжаттармен Сіз Еуразиялық экономикалық одақтың Құқықтық порталында таныса аласыз: http://docs.eaeunion.org

ЕАЭО. Өкінішке орай, шатасу болып тұрады, бірақ ЕАЭО аббревиатурасы барлық ресми халықаралық құжаттарда қабылданған.